Compact city

แนวคิดเมืองกระชับ

แนวคิดนี้มีจุดเริ่มต้นจากความต้องการในการแก้ปัญหาการกระจายตัวของเมืองโดยขาดการควบคุม (Urban sprawl) ซึ่งเป็นผลมาจากการเติบโตของเมืองอย่างรวดเร็วผนวกกับราคาน้ำมันที่ลดลงในช่วงเวลานั้น เมืองที่โตแบบกระจายนี้ทำให้การใช้ประโยชน์ที่ดินในเมืองไม่คุ้มค่า เพิ่มภาระในการสร้างโครงสร้างพื้นฐาน และนำมาซึ่งปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมอื่นโดยเฉพาะปัญหามลพิษ ประเทศสหรัฐอเมริกาเป็นตัวอย่างของประเทศที่เคยประสบปัญหานี้ ขณะที่เมืองกำลังเติบโตอย่างรวดเร็ว

คนส่วนมากที่เคยอาศัยอยู่ภายในเมืองย้ายออกมาอยู่นอกเมืองหรือเขตชานเมืองเนื่องจากบ้านในเมืองมีราคาสูงในขณะที่ราคารถยนต์และน้ำมันเชื้อเพลิงอยู่ในวิสัยที่สามารถจ่ายได้ การกระจายตัวของเมืองจึงเกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว จนกระทั่งสหรัฐประสบปัญหาด้านเศรษฐกิจที่ทำให้คนในประเทศไม่สามารถจ่ายค่าบ้าน ค่ารถยนต์และค่าน้ำมันเชื้อเพลิงได้อีกต่อไป บ้านในเขตชานเมืองจึงถูกทิ้งร้างเนื่องจากผู้คนต้องการย้ายเข้าไปอาศัยในเขตเมืองเพื่อลดค่าใช้จ่ายในการเดินทาง

รูปแบบของเมืองที่โตแบบกระจายนี้ยังพบอยู่ทั่วไปในหลายประเทศที่มีเมืองขนาดใหญ่ที่ต้องรองรับประชากรจำนวนมาก โดยเฉพาะเมืองขาดการวางแผนควบคุมและจัดการเมืองที่มีประสิทธิภาพเพียงพอ

แนวคิดเมืองกระชับ ประกอบไปด้วยลักษณะสำคัญสามประการ ได้แก่ การส่งเสริมให้เกิดความหนาแน่นที่เหมาะสมตามอัตราการเติบโตของเมือง การเชื่อมพื้นที่ภายในเมืองด้วยระบบขนส่งมวลชน และการเข้าถึงบริการสาธารณะและแหล่งงาน การออกแบบและวางผังเมืองตามแนวคิดเมืองกระชับเป็นการรักษารูปทรงของเมืองเพื่อให้ผู้อยู่อาศัยได้อยู่ใกล้ที่ทำงาน โรงเรียน ตลาด ย่านการค้าและบริการสาธารณะอื่น ๆ ช่วยลดเวลาการเดินทางในชีวิตประจำวันให้ผู้คนสามารถไปถึงสถานที่ต่าง ๆ ภายในเมืองได้ในเวลาไม่เกิน 20 นาที

หลักการของเมืองกระชับ

1. ส่งเสริมการมีที่อยู่อาศัยที่หนาแน่น (high residential density) และการผสมผสานการใช้ประโยชน์ที่ดิน (mixed land uses)
2. มีระบบขนส่งมวลชนที่มีประสิทธิภาพและมีการวางผังเมืองที่ส่งเสริมการเดินเท้าและการปั่นจักรยาน เพื่อลดการใช้พลังงานและลดปัญหามลพิษ
3. สร้างโอกาสให้เกิดการปฏิสัมพันธ์ทางสังคม พร้อมกับการสร้างความรู้สึกปลอดภัยในการอยู่อาศัยด้วยการใช้สัมพันธภาพของผู้ที่อยู่อาศัยในละแวกเดียวกันที่สามารถมองเห็นและทักทายกันได้ ที่ Jane Jacob เรียกว่า ‘eyes on the street’
4. ลดการพึ่งพิงรถยนต์ส่วนบุคคลซึ่งช่วยลดภาระในการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเพื่อรองรับรถยนต์ซึ่งนอกจากลงทุนสูงและไม่คุ้มค่าในระยะยาวแล้ว ยังเป็นที่มาของปัญหามลพิษและปัญหาอื่น ๆ

ภาพแสดงการวางผังเมืองตามแนวคิดเมืองกระชับที่เมืองมีพื้นที่พักอาศัย ที่ทำงานและที่พักผ่อนอยู่ในระยะทางที่สามารถเดินได้ (ภาพขวา) เปรียบเทียบกับเมืองที่มีลักษณะกระจายตัวซึ่งต้องอาศัยรถยนต์ในการเดินทาง (ภาพซ้าย)